1954 ജൂലൈ 29ന് മുംബൈയിലെ ഒരു ഗുജറാത്തി കുടുംബത്തിലാണ് ഹർഷദ് മേത്ത ജനിച്ചത്. ഛത്തീസ്ഗഡിലെ റായ്പൂരിലാണ് അദ്ദേഹം തന്റെ കുട്ടിക്കാലം ചെലവഴിച്ചത്. പിന്നീട് ഉന്നത വിദ്യാഭ്യാസത്തിനായി മുംബൈയിലേക്ക് താമസം മാറി. സാമ്പത്തിക വിപണികളിൽ താൽപര്യം പ്രകടിപ്പിക്കാൻ തുടങ്ങിയ അദ്ദേഹം ലാലാ ലജ്പത്രായ് കോളേജിൽ നിന്നാണ് ബിരുദം നേടിയത്.
സ്റ്റോക്ക് മാർക്കറ്റിൽ പ്രവേശിക്കുന്നതിന് മുമ്പ്, സിമന്റ് വിൽക്കുന്നതും സെയിൽസ് ഏജന്റായി ജോലി ചെയ്യുന്നതും ഉൾപ്പെടെ നിരവധി ചെറിയ ജോലികൾ ഹർഷദ് ചെയ്തു. 1970കളുടെ അവസാനത്തിൽ മാത്രമാണ് അദ്ദേഹത്തിന് സ്റ്റോക്ക് ട്രേഡിംഗിൻ്റെ ആദ്യ വിജയം ലഭിച്ചത്. അദ്ദേഹം ഒരു ബ്രോക്കർ ആയി ബോംബെ സ്റ്റോക്ക് എക്സ്ചേഞ്ചിൽ (ബി. എസ്. ഇ) ചേർന്നു. താമസിയാതെ അദ്ദേഹം സ്റ്റോക്ക് മാർക്കറ്റിങ്ങ് മേഖലയിൽ തന്റെ വിജയ പടവുകൾ ഓരോന്നായി കയറുവാൻ തുടങ്ങി.
ഒരു സംരംഭകനെന്ന നിലയിലുള്ള യാത്ര
മേത്ത 1986 ൽ ഗ്രോമോർ റിസർച്ച് ആൻഡ് അസറ്റ് മാനേജ്മെന്റ് എന്ന സ്റ്റോക്ക് ബ്രോക്കിംഗ് സ്ഥാപനം സ്ഥാപിച്ചു. തന്റെ സ്ഥാപനത്തിലൂടെ, വിപണി പ്രവണതകൾ പ്രവചിക്കാനും ഓഹരി വിലയെ സ്വാധീനിക്കാനുമുള്ള കഴിവിന്റെ പേരിൽ അദ്ദേഹം പെട്ടെന്ന് പ്രശസ്തി നേടി. ഇത് അദ്ദേഹത്തിന് “ബിഗ് ബുൾ” എന്ന വിളിപ്പേര് നേടിക്കൊടുത്തു, കാരണം സ്റ്റോക്ക് എക്സ്ചേഞ്ചിൽ ഒരു ബുൾ റൺ (സ്റ്റോക്ക് വിലയിലെ ഉയർന്ന പ്രവണത) നയിക്കാൻ കഴിയുന്ന ഒരാളായിരുന്നു അദ്ദേഹം.
നെറ്റ് മൂല്യവും നിക്ഷേപങ്ങളും
അദ്ദേഹത്തിന്റെ സ്റ്റോക്ക് ബ്രോക്കിങ്ങിന്റെ ഏറ്റവും പീക്ക് ആയ പോയന്റിൽ , അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആസ്തി 1,000 കോടി രൂപയിലധികമാണെന്ന് കണക്കാക്കപ്പെട്ടിരുന്നു (ഇന്നത്തെ കണക്കനുസരിച്ച് ശതകോടിക്കണക്കിന് ഡോളറിന് തുല്യമാണിത് ). അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിക്ഷേപം ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിച്ചിരുന്നത്
എസിസി, വീഡിയോകോൺ തുടങ്ങിയ ബ്ലൂ-ചിപ്പ് കമ്പനികളിൽ ആയിരുന്നു.
സ്കാം 1992: ദി മോഡസ് ഓപ്പറൻഡി
ബാങ്കുകൾ തമ്മിലുള്ള ഒരു തരം ഹ്രസ്വകാല വായ്പാ ഇടപാടായ റെഡി ഫോർവേഡ് (ആർഎഫ്) ഇടപാട് എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഒരു പ്രധാന സാമ്പത്തിക ഉപകരണം ഹർഷദ് മേത്ത ഉപയോഗിച്ചു. ബാങ്കിംഗ് സംവിധാനത്തിലെ പഴുതുകൾ ചൂഷണം ചെയ്തുകൊണ്ട്, വലിയ തുക നേടുന്നതിനായി അദ്ദേഹം സാങ്കൽപ്പിക ബാങ്ക് രസീതുകൾ (ബിആർ) സൃഷ്ടിച്ചു അത് വഴി ഭീമൻ തുകകൾ ബാങ്കിൽ നിന്നും ലഭിക്കുകയും, അത് പിന്നീട് ഓഹരി വിപണിയിൽ നിക്ഷേപിച്ചു.
1991 ഏപ്രിലിനും 1992 മെയ് മാസത്തിനും ഇടയിൽ എസിസി, അപ്പോളോ ടയേഴ്സ്, സ്റ്റെർലൈറ്റ് ഇൻഡസ്ട്രീസ് തുടങ്ങിയ ഓഹരികളുടെ വിലയിൽ കൃത്രിമം കാണിക്കാൻ ഹർഷാദിന് കഴിഞ്ഞു. തുടർന്ന്, വലിയ ലാഭം നേടുന്നതിനായി അദ്ദേഹം അവരുടെ മൂല്യങ്ങൾ വർദ്ധിപ്പിച്ചു. ഒരു ഘട്ടത്തിൽ, എസിസി സ്റ്റോക്കിന്റെ വില ചുരുങ്ങിയ സമയത്തിനുള്ളിൽ 200 രൂപയിൽ നിന്ന് 9,000 രൂപയായി ഉയർന്നു, ഇത് ആ കൃത്രിമത്വത്തിന്റെ വ്യാപ്തി കാണിച്ച് തരുന്നു .
പത്രപ്രവർത്തകയായ സുചേതാ ദലാൽ 1992ൽ ഈ അഴിമതി പുറത്ത് കൊണ്ടുവന്നു , ഇത് ഓഹരി വിപണിയുടെ പെട്ടെന്നുള്ള തകർച്ചയിലേക്ക് നയിച്ചു. തട്ടിപ്പിൽ ഉൾപ്പെട്ട തുക ഏകദേശം 5,000 കോടി രൂപയാണെന്ന് കണക്കാക്കപ്പെട്ടിരുന്നു-ഇത് നിക്ഷേപകരുടെ ആത്മവിശ്വാസം കെടുത്തുകയും ഓഹരി വിപണിയെ തകർക്കുകയും ചെയ്തു.
അഴിമതി പിടിക്കപ്പെട്ടതിന് ശേഷം 1992ൽ ഹർഷദ് മേത്തയെ സെൻട്രൽ ബ്യൂറോ ഓഫ് ഇൻവെസ്റ്റിഗേഷൻ (സി. ബി. ഐ) അറസ്റ്റ് ചെയ്തു. 72 ക്രിമിനൽ കുറ്റങ്ങളും 600 ലധികം സിവിൽ കേസുകളും അദ്ദേഹം നേരിട്ടു. ഓഹരി വിപണിയിൽ വ്യാപാരം നടത്തുന്നതിൽ നിന്നും അദ്ദേഹത്തെ വിലക്കുകയും ചെയ്തു.
വർഷങ്ങളോളം നിയമ പോരാട്ടങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടും ഹർഷദ് മേത്തയ്ക്ക് തന്റെ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ അനന്തരഫലങ്ങളിൽ നിന്ന് രക്ഷപ്പെടാൻ കഴിഞ്ഞില്ല. ജയിലിൽ സമയം ചെലവഴിച്ച അദ്ദേഹം ആത്യന്തികമായി നാല് ക്രിമിനൽ കേസുകളിൽ ശിക്ഷിക്കപ്പെട്ടു. 2001 ഡിസംബർ 31ന് തിഹാർ ജയിലിൽ വച്ച് ഹൃദയാഘാതത്തെ തുടർന്ന് അദ്ദേഹം മരണപെട്ടു .
ഓഹരി വിപണിയുടെ പുതിയ കാലഘട്ടം
ഹർഷദ് മേത്ത സ്കാം ഇന്ത്യൻ ഓഹരി വിപണിയിലും ബാങ്കിംഗ് നിയന്ത്രണങ്ങളിലും പൂർണ്ണമായ മാറ്റത്തിന് കാരണമായി. ഓഹരി വ്യാപാരത്തിൽ സുതാര്യത ഉറപ്പാക്കാൻ സെക്യൂരിറ്റീസ് എക്സ്ചേഞ്ച് ബോർഡ് ഓഫ് ഇന്ത്യ (സെബി) കർശനമായ നിയന്ത്രണങ്ങൾ ഏർപ്പെടുത്തി. ബാങ്കുകളും അവരുടെ പ്രവർത്തനങ്ങൾ പുനർരൂപകൽപ്പന ചെയ്തു, ഇത് സാമ്പത്തിക ഇടപാടുകൾക്കും ഇന്റർ-ബാങ്ക് വായ്പകൾക്കും മേൽ കർശനമായ നിയന്ത്രണങ്ങൾക്ക് കാരണമായി.
ഈ തട്ടിപ്പ് കൊണ്ടുവന്ന പരിഷ്കാരങ്ങൾ വിപണിയെ കൂടുതൽ സുതാര്യവും നിക്ഷേപക സൗഹൃദവുമാക്കി. അതിനാൽ, ആളുകൾ ഹ്രസ്വകാല നേട്ടങ്ങൾ മാത്രമല്ല, ദീർഘകാല വളർച്ചയും സ്ഥിരതയും തേടി സ്റ്റോക്ക് മാർക്കറ്റിൽ നിക്ഷേപിക്കുവാൻ ആരംഭിച്ചു .
അനിയന്ത്രിതമായ അത്യാഗ്രഹത്തിന്റെ അനന്തരഫലങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള കഥയാണ് ഹർഷദ് മേത്തയുടെ കഥ. അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രവർത്തനങ്ങൾ ബാങ്കിംഗ് സംവിധാനത്തെ വഞ്ചിക്കുക മാത്രമല്ല, ഇന്ത്യൻ ചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ സാമ്പത്തിക പ്രതിസന്ധിയിലേക്ക് രാജ്യത്തെ നയിക്കുകയും ചെയ്തു. എന്നിരുന്നാലും, അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രവർത്തനങ്ങൾ ഇന്ത്യൻ ഓഹരി വിപണിയിൽ വലിയ മാറ്റങ്ങൾ വരുത്തിയതിനാൽ ഓഹരി വിപണി മാർക്കറ്റ് കൂടുതൽ സുരക്ഷിതവും സുതാരിയവുമാക്കാനുള്ള ശക്തമായ നടപടികലിലേക്ക് നയിക്കപ്പെട്ടു.
അദ്ദേഹത്തിന്റെ കാഴ്ചപ്പാടിൽ പിഴവുണ്ടെങ്കിലും, അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രവർത്തനങ്ങൾക്ക് മറുപടിയായി കൊണ്ടുവന്ന മാറ്റങ്ങൾ നമ്മുടെ സാമ്പത്തിക വ്യവസ്ഥയെ ഭാവി തലമുറകൾക്ക് കൂടുതൽ സുരക്ഷിതവും സുതാര്യവുമാക്കി.
